EXIF, czyli jakie ukryte informacje zapisane są w zdjęciach

Cyfrowe zdjęcia kryją w sobie o wiele więcej informacji, niż widać na pierwszy rzut oka. Dowiedz się, co można wydobyć na Twój temat z metadanych zdjęcia oraz dlaczego i kiedy warto je usuwać (nigdy nie wiesz, jak można je wykorzystać przeciwko Tobie).

„Jedną z najłatwiejszych i najbardziej użytecznych metod dla analityka open source jest wyodrębnianie metadanych ze zdjęć” – pisze Bellingcat, serwis, który zasłynął skutecznym wykorzystaniem nowoczesnych technologii w dziennikarstwie śledczym.

Metadane czyli informacje ukryte w zdjęciu – niewidoczne gołym okiem – mogą zdradzić datę wykonania zdjęcia, miejsce gdzie przebywałeś oraz informacje techniczne o aparacie.

Więcej, jeżeli zdjęcie zostało zmodyfikowane, a metadane niezmienione, to zobaczysz w nich miniaturę oryginału.

Inaczej mówiąc, metadane są źródłem cennych informacji, które niekoniecznie chcesz przekazywać obcym ludziom.

Za chwilę dowiesz się:

• czym są metadane zdjęcia,
• co się w nich znajduje,
• komu się przydają informacje z plików EXIF,
• jakie są zalety i wady plików EXIF,
• dlaczego lepiej uważać na metadane (np. pewna dziennikarka udostępniła niechcący na blogu swoje nagie zdjęcia),
• co możesz zrobić, aby nikt Ciebie nie zhakował przy pomocy zdjęcia.

EXIF – czym są metadane zdjęcia

Pliki EXIF – co to w ogóle jest?

To dane, które są dołączane do zdjęcia, np. czas jego wykonania, typ użytego aparatu, a czasem miejsce zrobienia fotki. Takie informacje ukryte są w plikach EXIF.

EXIF – skrót od Exchangeable Image File Format – to format pliku zawierającego metadane zapisywane w pliku zdjęcia przez aparat cyfrowy lub oprogramowanie do edycji zdjęć.

Standard EXIF stworzyło Japońskie Stowarzyszenie Przemysłu Elektronicznego i Informatycznego (JEITA), a obowiązuje od 1995 roku. Obsługuje go większość aparatów cyfrowych i smartfonów.

Plik EXIF zawiera szereg informacji o zdjęciu, m.in.:

• datę wykonania zdjęcia,
• czas otwarcia migawki podczas wykonywania zdjęcia,
• model aparatu,
• parametry aparatu (np. czułość ISO, przysłona, ogniskowa),
• ustawienia ekspozycji,
• rozdzielczość,
• orientację zdjęcia,
• format obrazu,
• włączona/wyłączona lampa błyskowa,
• rozmiar pliku,
• miniatura oryginalnego kadru,
• dane dotyczące geolokalizacji, jeśli zdjęcie zostało wykonane przy użyciu urządzenia z modułem GPS (mają go np. smartfony).

Te informacje zapisywane są automatycznie w pliku zdjęcia.

Podczas oglądania zdjęć nie widzisz EXIF – dane są ukryte. Zobaczysz je (i ewentualnie edytujesz) przy użyciu specjalnego oprogramowania lub wbudowanej funkcji przeglądarki zdjęć.

EXIF jest obsługiwany przez formaty TIFF i JPEG. Formaty obrazów PNG i GIF nie obsługują danych EXIF jednak też mogą zawierać metadane.

Poza EXIF są też inne formaty metadanych, np. IPTC i XMP.

Kto używa dane EXIF?

EXIF jest istotnym narzędziem dla fotografów. Dlaczego? Metadane pozwalają im analizować zdjęcia i ulepszać umiejętności. Np. dane EXIF pozwalają fotografowi sprawdzić, jakie ustawienia aparatu były użyte do wykonania zdjęcia, czy były prawidłowe, a może w przyszłości należy je zmienić.

Dane EXIF służą też do:

1. Archiwizacji zdjęć – firmy i inne organizacje mogą łatwiej archiwizować i katalogować swoje zdjęcia, ponieważ dane EXIF zawierają informacje np. o dacie i czasie wykonania zdjęcia.
2. Przetwarzania zdjęć – agencje fotograficzne czy wydawnictwa, używają dane EXIF do automatycznego przetwarzania zdjęć, np. kadrowania czy korekty jasności.
3. Ustalania autorstwa – w EXIF można umieścić informacje o tym, kto je wykonał (przydatne przy prawach autorskich).
4. Analizy danych – firmy technologiczne wykorzystują EXIF do analizy danych i trendów w fotografii, np. jakie modele aparatów są najczęściej używane lub jakie są najczęstsze ustawienia ekspozycji.

Skoro mówimy o analizie danych EXIF to jesteśmy o krok od kwestii bezpieczeństwa.

EXIF i biały wywiad

Zaawansowane i podstawowe informacje, które kryją metadane są często na wagę złota dla agencji rządowych i służb specjalnych. Pomagają np. w identyfikacji osób na zdjęciach lub do wykrycia potencjalnych prób oszustw poprzez manipulację metadanymi.

Z danych ukrytych w fotografii cyfrowej korzystają również dziennikarze śledczy i specjaliści od OSINT (Open-Source Intelligence) czyli pozyskiwania informacji z publicznie dostępnych źródeł.

Jeżeli masz zdjęcie i chcesz dowiedzieć się, gdzie i kiedy zostało zrobione, to Twoje pierwsze kroki polegają na sprawdzeniu metadanych. Metadane są również źródłem wiedzy, czy zdjęcie było zmienione (edytowane).

(pamiętaj jednak, że EXIF nie daje 100-procentowej pewności, metadane można zmieniać, potrzeba też trochę wprawy, aby umieć je odczytać).

Dane w formacie EXIF to narzędzie i jak każde może Ci pomóc lub zaszkodzić. Dzięki nim szybko sprawdzisz, kiedy zrobiłeś pojedyncze zdjęcie lub całym album z rodzinnej imprezy.

Z drugiej strony, wścibskie osoby mogą łatwo zorientować się gdzie i kiedy przebywałeś (choć chciałeś to zachować dla siebie). Wystarczy, że mają dostęp do Twojego dysku, karty pamięci z aparatu lub zdjęcia przesłanego pocztą elektroniczną.

Facebook, Instagram, eBay i Twitter usuwają dane EXIF (choć zapewne przechowują je na własny użytek), ale nie wszystkie serwisy tak postępują. Jeżeli zależy Ci na prywatności, warto sprawdzić jak postępuje konkretna platforma, np. sprzedażowa lub aukcyjna.

Jak sprawdzić/usunąć dane EXIF?

Sprawdzenie danych EXIF – i ich usunięcie – nie sprawi kłopotów nawet osobom bez większej wiedzy technicznej. Istnieje kilka prostych sposobów, zrobisz to w:

1. Przeglądarkach plików graficznych – większość przeglądarek zdjęć, takich jak Windows Photo Viewer czy Mac Preview, ma funkcję wyświetlania informacji EXIF. Uruchomisz ją klikając na zdjęcie prawym przyciskiem myszy i wybierając opcję „Właściwości” lub „Info”.
2. Oprogramowaniu do edycji zdjęć – najpopularniejsze aplikacje (m.in. Adobe Photoshop czy GIMP) mają narzędzia do przeglądania i edycji informacji EXIF.
3. Online – wystarczy wejść na jedną z licznych witryn, które pozwalają na przesłanie zdjęcia i wyświetlenie informacji EXIF, np. Exif.regex.info/down.html, Verefix.com, Fotoforensics.com, Metadata2go.com (sprawdź czy fotografie wgrywane na stronę są przechowywane przez jej właścicieli).
4. ExifTool – darmowy program open source do odczytywania i zmiany metadanych obrazu, audio, video i PDF. Działa na platformach Windows, macOS i Linux.
5. Aplikacjach mobilnych – pliki EXIF sprawdzisz również na smartfonie, pamiętaj, aby wybrać narzędzie od wiarygodnego i uczciwego producenta.
6. Pobrać program do odczytywania i usuwania metadanych, np. Exifpurge.com. Pamiętaj, aby pobierać i instalować programy pochodzące od zaufanych i wiarygodnych producentów. Darmowe software może zawierać ukryte szkodniki, np. konie trojańskie.

Najprostsza metoda na usunięcie metadanych

Najłatwiej usunąć metadane korzystając z narzędzi w systemie Windows: kliknij prawym przyciskiem myszy w zapisany plik obrazu >Właściwości >zakładka Szczegóły >Usuń właściwości i informacje osobiste >Kopia zapasowa/Usuń wszystkie dane >wybierz wszystko, co chcesz skasować >Zatwierdź

Do usunięcia metadanych ze zdjęć na komputerach z macOS potrzebna jest zewnętrzna aplikacja, np. Photoshop Lightroom lub jedno z licznych darmowych narzędzi (np. ImageOptim, który przy okazji optymalizacji zdjęć usuwa takie dane).

Po co nam dane EXIF?

Dane EXIF możesz użyć jeżeli nie wiesz kiedy/gdzie powstało zdjęcie (kto nie ma na swoim komputerze nieopisanej fotografii i zastanawia się jaka jest jej data?).

Fotograf będzie miał precyzyjne techniczne informacje dotyczące m.in. aparatu.

Dziennikarze i analitycy używają EXIF do śledztw lub potwierdzania prawdziwości zdjęć. Tak postępują np. z materiałami z wojny na Ukrainie).

Dzięki EXIF możesz dowiedzieć się m.in. czy zdjęcie było wielokrotnie zapisywane, zamazywane lub poddawane innej obróbce.

Ja to wszystko działa w praktyce? Spójrz na zdjęcie z portalu Bellingcat, udostępnione aby pokazać siłę metadanych (poniżej już miniaturka po usunięciu danych).

Po zapisaniu zdjęcia na dysku komputera wrzuciłem je na stronę Verexif.com. Po kliknięciu w przycisk „View Exif” zobaczyłem komplet informacji:

To nie wszystko. W przypadku tego zdjęcia dane GPS pozwoliły na lokalizację miejsca, w którym powstała fotka:

Jeszcze więcej danych wydobył ze zdjęcia program online na stronie Fotoforensics.com:

Możesz samemu pobawić się w sprawdzanie plików EXIF. Najlepiej użyć do tego własnych zdjęć, których wcześniej nie edytowałeś.

Najsłynniejsze przykłady użycia danych EXIF

Dane EXIF wielokrotnie pomagały w śledztwach dziennikarskich. Przyczyniały się też do zatrzymania osób ściganych przez prawo. Bywa, że sprawiły też dużo kłopotów.

Dobrym przykładem jest zdjęcie opublikowane przez Vice w 2012 roku. Dziennikarzy magazynu zaprosił na rozmowę John McAfee, twórca słynnego antywirusa i milionera poszukiwanego w związku z zabójstwem sąsiada. Spotkanie odbyło się w Gwatemali, zdjęcie ukazało w sieci, a zawarte w nim metadane pomogły w lokalizacji bohatera wywiadu.

Inna historia dotyczy prezenterki telewizyjnej Catheriny Schwartz, która opublikowała na blogu swoje zdjęcia. Przycięła fotografie, ale nie usunęła metadanych. EXIF zawierały miniatury cały zdjęć, na których bohaterka była naga.

Brawura i brak uważności dużo kosztował członka grupy Anonymous. Higinio O Ochoa III wrzucił do sieci dane stu policjantów, a na koniec umieścił specyficzne zdjęcie swojej dziewczyny z pozdrowieniami dla mundurowych. Jak się domyślasz nie usunął metadanych… Funkcjonariusze FBI wyłuskali koordynaty GPS i nie mieli większego problemu z ujęciem „hakera” (przebywał w Australii).

To najbardziej spektakularne przykłady, jak łatwo stracić prywatność upubliczniając zdjęcia z metadanymi.

Czasem konsekwencje nierozwagi bywają bardzo poważne, np. w 2007 roku bojownicy ostrzelali amerykańską bazę w Iraku – po tym, jak jeden z żołnierzy umieścił w sieci fotografię (pociski zniszczyły 4 śmigłowce Apache).

Edward Snowden – człowiek, który pracował dla CIA i ujawnił sekrety tajnej służby – twierdził, że wywiad ma bazę zdjęć, które przeszukuje pod kątem interesujących go danych.

Dane EXIF posłużyły również do zebrania materiałów w sprawie holenderskiego pasażerskiego samolotu MH17 zestrzelonego przy użyciu rosyjskiego systemu Buk w 2014 roku. Pomogły udowodnić, że rosyjscy urzędnicy wielokrotnie kłamali na temat tej zbrodni.

Wady i zalety plików EXIF

Jak już pewnie zauważyłaś/zauważyłeś, istnienie EXIF ma swoje zalety i trochę wad.

Zalety plików EXIF:

• pozwalają na przechowywanie różnych informacji o zdjęciu w jednym pliku, co ułatwia jego archiwizację i udostępnianie,
• dzięki danym zawartym w EXIF łatwiej zrozumieć kontekst zdjęcia, te pliki np. pozwalają na określenie parametrów aparatu wykorzystanych do jego wykonania,
• umożliwiają geolokalizację zdjęcia, co jest przydatne w przypadku zdjęć z podróży lub zdjęć związanych z konkretnym miejscem.

Wady plików EXIF:

• mogą zwiększać rozmiar pliku zdjęcia, co sprawia czasem problem przy przesyłaniu zdjęć przez internet lub przechowywaniu ich na urządzeniu z ograniczoną pojemnością,
• osoby niepowołane mogą użyć informacji zawartych w EXIF do inwigilacji lub stalkingu,
• informacje zawarte w EXIF bywają zawodne i nieaktualne jeżeli zdjęcie obrobiono z użyciem oprogramowania do edycji.

EXIF – jak zadbać o prywatność

Wiesz już czym są metadane, do czego służą i jakie informacje zawierają. Pora na kilka praktycznych rad, które pomogą Ci uniknąć zhakowania:

1. Wyłącz geotagowanie na telefonie/aparacie fotograficznym – w metadanych nie pojawią się informacje o szerokości i długości geograficznej miejsca, w którym było robione zdjęcie.
2. Przed upublicznieniem zdjęcia zdecyduj czy chcesz pozostawić metadane, możesz je skasować używając np. darmowego narzędzia na stronie Verexif.com.
3. Pamiętaj o usunięciu metadanych jeżeli chcesz publikować zdjęcia prosto ze smartfonu, użyj np. Photo Editor od dev.macgyver dla Androida lub ViewExif czy Image Optim dla iOS.Umieszczanie danych z GPS w EXIF zdjęcia możesz wyłączyć również w swoim telefonie, np. w Android >Ustawienia >Lokalizacja (zobaczysz listę aplikacji, które mają dostęp do lokalizacji urządzenia, sprawdź czy wśród nich jest aparat).
4. Nie zapominaj, o tym, co jest w kadrze – ogranicz informacje zawarte w zdjęciu, specjaliści od OSINT udowadniają każdego dnia, jak dużo danych można wydobyć z dowolnej fotografii, nawet na tej niewinnej, wykonanej na wakacjach.
5. Uważaj z jakim aplikacjami i jakimi dane dzielisz się przy udostępnianiu zdjęcia – niektóre aplikacje pozwalają na automatyczne usuwanie metadanych, inne nie. Przed udostępnieniem zdjęcia sprawdź czy metadane zostaną usunięte i jakie dane zostaną udostępnione.
6. Korzystaj z usług chmury do bezpiecznego przechowywania zdjęć – jeśli chcesz zabezpieczyć swoje zdjęcia przed nieautoryzowanym dostępem, trzymaj fotografie w np. Google Photos, Dropbox czy iCloud.

Co musisz wiedzieć o danych EXIF – pytania i odpowiedzi (Q&A)

Co to są dane EXIF?

Dane EXIF (Exchangeable Image File Format) opisują m.in. nazwę aparatu którym wykonano zdjęcie, jego ustawienia (np. czas naświetlania, czułość matrycy w ISO) oraz datę utworzenia obrazu. Wśród dodatkowych informacji są miniatury zdjęć, a niektóre aparaty cyfrowe oraz smartfony dodają lokalizację GPS.

Jak dodać EXIF do zdjęcia?

Aby dodać informacje EXIF do zdjęcia, możesz wykorzystać narzędzia do edycji zdjęć, takiego jak Adobe Lightroom lub Adobe Photoshop. Równie przydatne będą darmowe rozwiązania – aplikacje do edycji zdjęć na smartfonie lub komputerze oraz specjalne oprogramowanie przeznaczone do zarządzania metadanymi zdjęć (np. Exif Pilot).

Jak usunąć EXIF?

Dane EXIF usuniesz/edytujesz korzystając np. z programu do obróbki zdjęć, serwisów online lub narzędzi systemowych (Windows).

Jak odczytać informacje o zdjęciu?

Informacje o zdjęciu odczytasz używając aplikacji do odczytywania metadanych. Do wyboru masz płatnego programy (np. Photoshop), freeware lub serwisy online (np. Metadata2go.com).